Próchnica zębów – czym tak naprawdę jest? Jak ją leczyć?
Czym cechuje się ta choroba? Jakie są jej najczęstsze przyczyny? Z jakimi objawami należy się potem liczyć? Sprawdź też, jak próchnica może być leczona i co należy robić, aby jej efektywnie zapobiegać!
Co to jest próchnica?
Statystyki są alarmujące! Z informacji przekazanych w poprzednim roku przez Ministerstwo Zdrowia (w ramach programu „Monitoring Zdrowia Jamy Ustnej”) aż 99% osób (w wieku 35-44) zmaga się z próchnicą. Jeśli chodzi o nastolatków, to ten wskaźnik też jest bardzo wysoki, ponieważ wynosi około 92%.
Ten temat jest ważny i nie można go bagatelizować – próchnica niszczy zęby i może też prowadzić do wielu schorzeń ogólnoustrojowych. Poza tym powoduje m.in. nieprzyjemny zapach (wydobywający się z ust) i pogarsza estetykę uśmiechu, co z kolei negatywnie wpływa na pewność siebie i samoocenę.
Próchnica to groźna choroba bakteryjna. Polega ona na demineralizacji tkanek zęba. W pierwszej kolejności uszkodzeniu ulegają jego twarde tkanki, szkliwo i zębina. Jeśli próchnica nie będzie zaś skutecznie leczona, to trzeba liczyć się z kłopotami pod kątem głębszych partii zęba i zniszczeniem całej jego struktury.
Jakie są przyczyny próchnicy?
Rozwija się ona na skutek obecności kwasów, które są produkowane przez bakterie znajdujące się w buzi. Nie da się ukryć, że bardzo dużą rolę odgrywa tutaj optymalna, codzienna higiena jamy ustnej, aby nie doprowadzać do takich właśnie komplikacji.
Bakterie powodują zakwaszenie środowiska jamy ustnej i uczestniczą w tworzeniu się niebezpiecznej płytki nazębnej. Co istotne, pożywką dla nich są przede wszystkim cukry, które dostarczane wraz ze spożywanymi produktami (trzeba zatem dbać o to, co na co dzień jemy).
Jakie są inne przyczyny?
- kserostemia (zmniejszone wydzielanie śliny)
- przyjmowanie niektórych leków (np. przeciwdepresyjnych)
- antybiotyki
- niektóre choroby (np. refluks, cukrzyca)
- wady zgryzu
- podatność zębów (niektóre z nich są bowiem bardziej podatne na próchnicę)
Rodzaje próchnicy
Wyodrębniamy tutaj kilka podziałów. M.in. ze względu na przebieg choroby i obraz kliniczny.
Jeśli chodzi o tę pierwszą kategorię, to mamy:
- próchnicę ostrą
- próchnicę przewlekłą
- próchnicę zatrzymaną
Próchnica ostra (określana też jako „wilgotna”) jest problemem dotyczącym przede wszystkim osób młodych. Wynika zaś głównie z braku odpowiednio realizowanej higieny jamy ustnej i złej diety. Próchnica ostra charakteryzuje się m.in. jasnym kolorem, mazistą konsystencją i relatywnie szybkim rozwojem.
Drugi rodzaj to choroba przewlekła – najczęściej borykają się z nią osoby dorosłe i starsze. W przypadku tej próchnicy (zwanej także „suchą”) mamy do czynienia z ciemnym kolorem i twardą konsystencję. Co ciekawe, cechuje się ona stosunkowo wolnym rozwojem.
Co warto wiedzieć na temat próchnicy zatrzymanej? Pojawia się ona wtedy, gdy dalszy rozwój tej choroby został zatrzymany (np. w wyniku odpowiednio przeprowadzonych zabiegów higienizacyjnych).
Jeśli chodzi o obraz kliniczny, to można wyszczególnić:
- próchnicę wtórną
- próchnicę ukrytą
- próchnicę nietypową
- próchnicę butelkową
- próchnicę okrężną
- próchnicę korzenia
- próchnicę kwitnącą
Próchnica wtórna to choroba, która rozwinęła się w zębach z założonym wypełnieniem ubytku, które uległo rozszczelnieniu. Pojawia się ona głównie na skutek braku staranności w dokładnym czyszczeniu powierzchni zębów z wypełnieniami.
Próchnicę ukrytą trudno dostrzec gołym okiem. A to dlatego, że rozwija się pod szkliwem… W celu jej zidentyfikowania konieczne jest wykonanie zdjęcia radiologicznego.
Próchnica nietypowa pojawia się w zębach martwych lub tych, które były wcześniej leczone kanałowo.
Próchnica butelkowa dotyczy niemowlaków i małych dzieci (które czasami zasypiają z butelką mleka w ustach, co jest nieodpowiednie). Taki rodzaj pojawia się na przednich zębach i cechuje się stosunkowo szybkim rozwojem.
Z próchnicą okrężną mamy do czynienia, gdy pojawia się ona w okolicach korzenia lub przy szyjkowej części zęba. Niekiedy może też obejmować pierścieniowo cały ząb.
Próchnica korzenia na początku atakuje cement korzeniowy, co może doprowadzić nawet do uszkodzenia korzenia. Pojawia się zazwyczaj u osób, które zmagają się z odsłoniętymi szyjkami zębowymi.
Próchnica kwitnąca rozwija się nagle i niestety swoim atakiem obejmuje dużą liczbę zębów. Tego typu ubytki są bardzo rozległe. Próchnica kwitnąca może być następstwem np. spożywania zbyt dużych ilości słodyczy.
Jaki jest zaś podział pod kątem stadium rozwoju próchnicy?
- próchnica początkowa (pierwszy etap rozwoju choroby, w którym jeszcze nie doszło do uszkodzenia szkliwa)
- próchnica powierzchniowa (w tym przypadku dochodzi do ubytku w szkliwie i tym samym jego nieodwracalnego uszkodzenia)
- próchnica średnia (w wyniku ataku próchnicy uszkodzona zostaje zębina, która staje się brązowa lub czarna)
- próchnica głęboka (ubytek sięga już miazgi, co powoduje nieprzyjemny ból. Jeśli w porę nie zostanie rozpoczęte leczenie, to może dojść do obumarcia zęba i stanu zapalnego przyzębia)
W aspekcie zaawansowania zmian wyróżniamy zaś następujące rodzaje próchnicy:
- D1 (zmiana w szkliwie, ale bez ubytku)
- D2 (zmiana w szkliwie z minimalnym ubytkiem)
- D3 (zmiana dotykająca zębiny)
- D4 (zmiana sięgająca miazgi)
Objawy i konsekwencje ubytków próchnicowych
Pod tym kątem szczególnie groźny jest cukier spożywczy. Uwagę należy zwracać też na cukry naturalne, które występują np. w owocach. Dlaczego? Już po około dziesięciu minutach od spożycia cukrów (pod wpływem ich rozkładu przez bakterie) pH w buzi spada do wartości 5.0 (i mniejszej). Jest to zaś poziom, przy którym występuje demineralizacja szkliwa.
Jak się to wszystko objawia? Początkowo pojawia się biała plamka, która powinna być dla każdego sygnałem alarmującym. Potem zaczyna ona przybierać ciemniejszy kolor i robić się chropowata. Jeżeli nie zostanie podjęte leczenie, to następuje atak w kierunku zębiny. Powstałe ubytki mogą zaś powodować dyskomfort pod kątem np. ciepła, zimna, czy kwaśnych napojów.
Następnie zmiany chorobowe docierają do miazgi i przyczyniają się do powstania stanu zapalnego (powoduje to bardzo dokuczliwy ból).
Z jakimi jeszcze symptomami nieleczonej próchnicy należy się liczyć?
- gorsza estetyka uśmiechu (przez to pacjenci rzadziej się uśmiechają, a nawet rozmawiają z innymi)
- nieprzyjemny zapach z buzi
- ból zęba (często promieniuje nawet do ucha)
- nadwrażliwość (w czasie styczności zęba np. z ciepłymi/zimnymi produktami)
Nie można zapominać o rozmaitych schorzeniach ogólnoustrojowych, do których zaliczamy m.in.:
- cukrzycę
- sepsę
- zapalenie migdałków
- bóle stawów
- problemy z zatokami
- kłopoty z nerkami
Jak leczyć próchnicę?
Wszystko zależy od konkretnego przypadku. Jeśli zatem pacjent zgłosi się do profesjonalnego stomatologa, to on na bazie przeprowadzonego wywiadu medycznego i przede wszystkim analizy stanu zęba/zębów zaproponuje optymalną metodę leczenia.
Np. gdy próchnica została zdiagnozowana na dość wczesnym etapie i ma związek tylko ze szkliwem, to stomatolog proponuje nieinwazyjne metody (np. specjalne lakiery i żele zawierające w składzie fluor).
Jeśli np. próchnica zaatakowała też zębinę, to w takim wypadku dentysta usuwa ją, a brakującą część zęba uzupełnia przy pomocy wypełnienia kompozytowego.
W naszej klinice wszystko odbywa się profesjonalnie. M.in. stosujemy wykrywacze próchnicy i mikroskop, aby dokładnie oczyścić ubytek itd.
Korzystamy także z nowoczesnych materiałów do wypełnień ubytków, które są nie tylko efektywne, ale też w pełni bezpieczne (są one wcześniej badane pod względem zdrowia pacjentów).
Co ważne, leczenie próchnicy w dzisiejszych czasach jest bezbolesne (pacjenci otrzymują znieczulenie).
Im wcześniej wybierzesz się do stomatologa, tym dla Ciebie lepiej. Unikniesz bowiem np. leczenia kanałowego, czy ekstrakcji…
Jakie są rodzaje wypełnień?
- kompozytowe
- glassjonomerowe
- uzupełnienia protetyczne
Jak przeciwdziałać próchnicy oraz zapobiegać jej powstawaniu?
Kluczowa jest codzienna, odpowiednia higiena jamy ustnej. O czym musisz pamiętać?
- dokładnie szczotkuj zęby – najlepiej po każdym posiłku, a minimum 2 razy dziennie (w tym raz przed pójściem spać)
- ważna jest nić dentystyczna, którą należy stosować chociaż raz dziennie
- pomocne są szczoteczki międzyzębowe i irygator
- stosuj dobrej jakości pastę z fluorem i płyn do płukania jamy ustnej
- nie zapominaj o codziennym oczyszczaniu języka
- co pół roku należy chodzić na wizyty kontrolne do dentysty
- regularnie (co kilka miesięcy) poddawaj się też zabiegom higienizacyjnym
Ważna jest też odpowiednia dieta przeciwpróchnicowa (unikaj m.in. słodyczy, chipsów, kolorowych napojów gazowanych). W Twoim menu nie powinno brakować m.in. produktów bogatych w wapń, fosfor, czy witaminę D.
Zrezygnuj też z palenia papierosów!
Zadbaj o swoje zdrowie. Jak już wiesz, niektóre choroby sprzyjają rozwojowi próchnicy. Jeśli cierpisz np. na refluks, to musisz być pod stałą opieką gastrologa i przyjmować przepisane przez niego leki (np. Emanerę).
Masz wadę zgryzu, która utrudnia Ci zadbanie o prawidłową higienę jamy ustnej? Warto zatem wybrać się do ortodonty i rozpocząć profesjonalne leczenie.
Inne często zadawane pytania przez pacjentów kliniki IMPLANTIS
Co jeszcze warto przeczytać?
1. „Próchnica zębów. Choroba próchnicowa i postępowanie kliniczne” – O. Fejerskov
2. „Kompendium próchnicy zębów” – D. Piątowska
Przeczytaj również:
