Dzisiejszy artykuł będzie dotyczył tych badań. Kiedy jest wykonywana tomografia komputerowa zębów, szczęki i żuchwy? Dlaczego warto zdecydować się na te badania? Jak się do nich przygotować? W jaki sposób jest realizowana tomografia komputerowa? Ile to wszystko trwa? Pytań związanych z tymi zagadnieniami nie brakuje – teraz czas udzielić na nie odpowiedzi!
Czym jest tomografia komputerowa?
To jedna z elementarnych metod diagnostycznych, która jest stosowana w rozmaitych gałęziach medycyny. Dzięki niej można dokładnie przeanalizować stan pacjenta, rozpoznać rozmaite schorzenia itp. aby potem przeprowadzić skuteczne leczenie.
Tomografia komputerowa (w skrócie TK lub CT – te litery pochodzą od angielskiego wyrażenia „Computed Tomography”) jest zaliczana do tak zwanych badań obrazowych. Bazuje ona na połączeniu urządzeń generujących promieniowanie rentgenowskie i technologii komputerowych. Na skutek tego powstają przekrojowe obrazy konkretnych fragmentów ciała.
W wielu sytuacjach tomografia komputerowa jest bardzo polecana. W końcu przekrojowe obrazy dostarczają dokładniejszych informacji w porównaniu ze zwykłymi zdjęciami rentgenowskimi. W czasie tomografii komputerowej pacjent leży, stoi lub siedzi (to zależy od tego, co jest dokładnie badane). Wokół niego obraca się zaś urządzenie, które wykonuje serię zdjęć RTG pod rozmaitymi kątami. Potem uzyskane obrazy są przesyłane do komputera. Tam są zaś stosownie łączone – w ten sposób można otrzymać nawet trójwymiarowy obraz 3d danego obszaru ciała pacjenta.
Tomografia komputerowa to bardzo uniwersalna metoda diagnostyczna. W końcu jest powszechnie wykorzystywana do badania np. głowy, klatki piersiowej, kręgosłupa, serca, jamy brzusznej, czy nawet układu kostnego itd. Dzięki TK można np. precyzyjnie wykryć zmiany nowotworowe, wady rozwojowe, czy ocenić rozległość urazów wewnętrznych (m.in. po wypadkach samochodowych). Ta metoda powala także efektywnie monitorować skuteczność leczenia wielu schorzeń. Jak zatem można zauważyć, to badanie jest stosowane na rozmaitych etapach.
Kiedy zaleca się wykonanie tomografii zęba, szczęki czy żuchwy?
Ta metoda diagnostyczna jest stosowana w rozmaitych dziedzinach medycyny, w tym w stomatologii. Dzięki niej można dokładnie ocenić np. wewnętrzne struktury zębów, stan szczęki i żuchwy. Warto zaznaczyć, że w czasie badania wiązka promieniowania jest w stanie przybrać kształt stożka. Dlatego właśnie mamy do czynienia z tomografią komputerową wiązki stożkowej, czyli CBCT (to zaś skrót od angielskiego wyrażenia „Cone-Beam Computed Tomography”). Co ciekawe, taki rodzaj badania jest bardzo często wykorzystywany nie tylko w stomatologii, ale także np. w laryngologii.
W jakim celu jest stosowana np. tomografia komputerowa zębów? M.in. w endodoncji. Dzięki TK można bowiem bardzo dokładnie zbadać stan zębów. Jest to zaś kluczowe pod kątem zaplanowania leczenia kanałowego. A jak wiadomo, dobry plan to już połowa sukcesu. Dokładnie przeprowadzone badanie uwidacznia m.in. liczbę kanałów. To nie wszystko. Wykonanie CBCT pozwala np. przedstawić nietypowy przebieg kanału, czy takie elementy, które są po prostu niewidoczne na zwykłych zdjęciach rentgenowskich.
Czasami do naszej kliniki IMPLANTIS zgłaszają się osoby, które miały gdzie indziej przeprowadzone leczenie kanałowe, ale nie okazało się ono skuteczne… Co ciekawe, starannie wykonana TK plus analiza tego badania pozwala wykryć przyczyny takich niepowodzeń. A są to np. niedokładne oczyszczenie lub wypełnienie kanału. W trakcie analizy stomatolog jest też w stanie wykryć zębiniaki w komorze, dodatkowe kanały a nawet złamane w kanałach narzędzia kanałowe .
A może masz ubytki w uzębieniu? Chcesz zdecydować się na implanty? Zanim to nastąpi, konieczny jest najpierw wywiad medyczny i szczegółowa diagnostyka. W jej trakcie jest wykonywana tomografia komputerowa. Po to, aby dokładnie zaplanować ewentualne leczenie implantologiczne. Dzięki temu badaniu można precyzyjnie ocenić kondycję kości, a także dobrać właściwe implanty pod kątem danego pacjenta. To wszystko jest bardzo ważne w ramach skutecznej implantologii. Tego zagadnienia nie można zatem bagatelizować. Jeśli tomografia komputerowa zostanie kiepsko wykonana, to np. nie będzie można właściwie odróżnić położenia dziąsła od granicy kości. Utrudnione jest również zlokalizowanie położenia nerwu. Doświadczony lekarz powinien także sprawdzić, czy kształt zęba lub markera (stanowiącego punkt odniesienia) jest odpowiedni (w trakcie scalania obrazu). Dlaczego? Jak kształt zęba lub znacznika są zniekształcone, to należy to poprawić.
Kiedy jeszcze jest stosowany tomograf? W chirurgii szczękowej i ortodoncji. Często te dwa działy są zaś ze sobą połączone. Niektórzy pacjenci mają różne wady zgryzu związane z żuchwą. Wyróżniamy tutaj progenię (przodożuchwie) i retrogenię (tyłożuchwie). Niekiedy optymalnym rozwiązaniem takich problemów jest operacja. Zanim to jednak nastąpi, konieczna jest tomografia szczęki i żuchwy. Dzięki temu chirurg będzie mógł ocenić stan pacjenta i zaproponować podjęcie odpowiednich kroków. Takie informacje są ważne również dla ortodontów. Tego typu zaawansowane wady zgryzu wymagają bowiem najpierw leczenia ortodontycznego. Chodzi o to, by wszystko odpowiednio ustawić przed operacją. Później do akcji wkracza zaś chirurg. Jeśli wszystko pójdzie po myśli specjalisty, to pacjent uzyska m.in. prawidłowe ułożenie zębów górnych i dolnych względem siebie. To wieloletnie leczenie zaczyna się często właśnie od wykonania TK. Potem to badanie także jest stosowane – np. do sprawdzenia, czy wszystko potoczyło się zgodnie z planem.
Tomografia komputerowa jest też niejednokrotnie wykorzystywana w przypadku „zwykłego” leczenia ortodontycznego. Jeśli wady nie są tak zaawansowane (jak w poprzednio opisywanych przypadkach), to ortodonta może samodzielnie przeprowadzić leczenie (bez konieczności kooperowania z chirurgiem). W tym celu bardzo przydaje się właśnie TK, która potem musi być szczegółowo przeanalizowana. Dzięki temu można określić aktualny stan pacjenta (badanie pozwala m.in. zidentyfikować zęby zatrzymane), sprawdzić ewentualne patologie w jamie ustnej itp. a potem zaproponować właściwe metody leczenia.
Niekiedy jest wykonywana tomografia stawów skroniowo-żuchwowych. Kiedy specjalista wypisuje skierowanie na to badanie? Jeśli pacjent odczuwa dolegliwości bólowe w tych okolicach, które czasami mogą utrudniać swobodne otwieranie i zamykanie ust (niekiedy jednym symptomem jest zaś tak zwane „strzelanie” w trakcie ruszania żuchwą). Poza tym to badanie jest rekomendowane w przypadku zapalenia stawów skroniowo-żuchwowych, złamania żuchwy, czy podejrzenia występowania torbieli i guzów w tych okolicach. Przeprowadzenie TK i późniejsza profesjonalna analiza pozwalają dokładnie określić stan pacjenta, co ułatwia podjęcie odpowiednich kroków (np. pod kątem rozpoczęcia leczenia lub jego zmiany).
Tomografia komputerowa jest wykorzystywana w periodontologii. To zaś dziedzina medycyny, która na co dzień zajmuje się chorobami przyzębia i błony śluzowej w jamie ustnej. Dzięki CBCT można np. bardzo dokładnie oszacować ubytki kostne w przestrzeniach międzyzębowych. To o wiele lepsza opcja w porównaniu np. ze standardowymi zdjęciami RTG. Na bazie tak uzyskanych informacji potem można szczegółowo zaplanować odpowiednie leczenie.
Zalety tomografii komputerowej
To metoda diagnostyczna pozwalająca skrupulatnie ocenić wewnętrzne struktury organizmu. Jest ona rekomendowana przede wszystkim wtedy, kiedy lekarz chce mieć do wglądu bardzo dokładny obraz konkretnego fragmentu ciała. Nie da się ukryć, że TK daje bardziej precyzyjne informacje (w porównaniu np. ze standardowymi zdjęciami rentgenowskimi). Dzięki temu można wdrożyć takie leczenie, które okaże się nie tylko relatywnie szybkie, ale także skuteczne. Warto przypomnieć, że tutaj uzyskuje się nawet trójwymiarowe obrazy danego obszaru, którymi można potem dowolnie obracać, aby wychwycić nawet najmniejsze detale.
Często opieranie się na standardowych zdjęciach RTG nie pozwala zaś postawić właściwej diagnozy. Przez to leczenie nie jest skuteczne! Jeśli zatem zachodzi taka potrzeba, a lekarz prosi o wykonanie tomografii komputerowej, to warto się na to zdecydować dla własnego dobra.
Na szczególne uznanie zasługuje właśnie tomografia komputerowa wiązki stożkowej. Ta metoda diagnostyczna pozwala bardzo szybko przeprowadzić precyzyjne badanie np. pod kątem stanu zębów, szczęki i żuchwy. Czas ma tutaj bardzo duże znaczenie. Im on krótszy, tym lepiej. Warto zaznaczyć, że w czasie CBCT należy być w nieruchomej pozycji. Po to, by informacje płynące z badania były wyraźne i klarowne. Łatwiej wytrzymać nieruchomo kilkadziesiąt sekund niż kilka minut, prawda? Kluczowe jest tutaj jednak to, że krótki czas badania to mniejsza dawka promieni rentgenowskich. Z tego względu tomografia stożkowa CBCT jest określana jako relatywnie bezpieczne badanie radiologiczne.
To metoda bardzo uniwersalna, która jest stosowana w rozmaitych przypadkach. Często stanowi wartościowe uzupełnienie innych rozwiązań (jak np. zdjęć RTG, czy pantomogramów). Dla wielu pacjentów duże znaczenie ma to, że tomografia komputerowa to badanie bezbolesne i bezinwazyjne.
Wady tomografii komputerowej: czego może obawiać się pacjent?
TK ma wiele zalet, ale czasami lekarze niechętnie wypisują skierowania na tego typu badania. Należy zaznaczyć, że te testy powinny być rzeczywiście wykonywane tylko w zasadnych przypadkach. Jakby na to nie patrzeć, tutaj mamy przecież do czynienia z promieniowaniem rentgenowskim. W związku z tym TK nie powinna być wykonywana zbyt często (szczególnie w przypadku dzieci i osób starszych). Im więcej takich badań, tym większe ryzyko dla zdrowia. Do tego zagadnienia trzeba zatem podchodzić bardzo rozsądnie. Z kolei kobiety w cięży w ogóle nie mogą poddawać się takim badaniom. Chyba że są one niezbędne pod kątem ratowania ich zdrowia lub nawet życia. Wtedy wybiera się tak zwane „mniejsze zło”.
Jak się przygotować do badania?
Na tak postawione pytanie zawsze powinien odpowiedzieć lekarz, który wypisał skierowanie na tomografię komputerową (pacjent nie może zatem żądać wykonania CBCT, np. w placówkach prywatnych, tylko na podstawie własnych oczekiwań). Jeśli jednak chodzi o badania stosowane w stomatologii, to zazwyczaj nie ma żadnych szczególnych przygotowań.
Pacjent – w wyznaczonym dniu – powinien przyjść do konkretnej placówki medycznej. Przed TK trzeba oczywiście podpisać zgodę na wykonanie badania.
Następnie należy zdjąć np. bluzę, czy sweter itp. i założyć specjalny ołowiany fartuch ochronny. Jeśli już kiedyś miałeś TK, to wiesz, że jest on relatywnie ciężki. Ma on jednak spore znaczenie – ten element znacząco ogranicza dawkę promieniowania, która dociera do ciała. W przypadku dzieci stosowana jest również osłona na szyję (w celu skutecznej ochrony tarczycy).
Trzeba również zdjąć (najlepiej przed założeniem fartucha ochronnego, aby było szybciej i prościej) wszelkie metalowe przedmioty z okolicy głowy (chodzi tutaj np. o okulary, kolczyki, naszyjniki, spinki do włosów, aparaty słuchowe itp.). Po to, by badanie zostało przeprowadzone dokładnie. Jest ono zaś wykonywane na stojąco lub siedząco.
Kolejnym krokiem jest otwarcie buzi i zaciśnięcie zębami specjalnego uchwytu. Potem specjalista (nadzorujący badanie) odpowiednio ustawia pacjenta.
Przebieg tomografii
Osoba nadzorująca wykonanie tomografii komputerowej informuje pacjenta o tym, co zaraz się wydarzy. Najważniejsze jest to, by w czasie TK po prostu się nie ruszać (dzięki temu lekarz będzie miał do analizy klarowne informacje). Po ustaleniu wszystkich szczegółów, osoba nadzorująca wychodzi z pomieszczenia, a badanie się rozpoczyna. W jego trakcie głowica tomografu porusza się obok głowy pacjenta i wykonuje setki rozmaitych zdjęć. Potem są one przesyłane do komputera. Na tej podstawie uzyskuje się np. trójwymiarowe obrazy. Wszystko będzie potem dostępne na płycie CD/DVD.
Po zakończeniu badania osoba nadzorująca TK ponownie wchodzi do pomieszczenia i pomaga pacjentowi zdjąć fartuch ochronny. Później można już założyć np. zdjęte wcześniej kolczyki, czy bluzę itd. Następnie pacjent czeka na poczekalni na otrzymanie płyty CD/DVD, z którą należy zgłosić się do swojego lekarza.
Ile trwa tomografia zębów?
Na to pytanie nie można udzielić jednej odpowiedzi, ponieważ to zależy od wielu czynników. M.in. od rodzaju TK i osoby, która nadzoruje całe badanie. Więcej to potrwa oczywiście w przypadku kobiet, które muszą zdjąć np. kolczyki i naszyjnik. Generalnie od momentu rozpoczęcia przygotowań do otrzymania płyty CD/DVD upływa zazwyczaj około kilkanaście minut.
Tomografia stomatologiczna zęba, szczęki lub żuchwy: jakie są przeciwwskazania?
Zazwyczaj nie ma problemów, aby została wykonana TK (jeśli zachodzi taka konieczność). Każdy przypadek jest jednak indywidualny. Na pewno tomografia komputerowa nie powinna być wykonywana w przypadku kobiet będących w błogosławionym stanie. Ciąża to bezwzględne przeciwwskazanie. Czasami jednak TK jest i tak realizowana (jeśli np. życie kobiety jest zagrożone, a wynik tomografii komputerowej może pomóc szybko postawić właściwą diagnozę i wdrożyć niezbędne leczenie).
TK nie jest wskazana w przypadku małych dzieci oraz osób starszych. Jeśli niedawno miałeś takie badanie, to też powiedz o tym lekarzowi. Tomografia komputerowa nie może być wykonywana za często, aby pacjent nie był zbyt mocno narażany na kontakt z promieniowaniem.
Lekarz powinien także ocenić, czy jest sens, aby TK była realizowana w przypadku osób mających tiki nerwowe. W jej trakcie należy być nieruchomo, a nagłe ruchy sprawią, że badanie nie zostanie przeprowadzone prawidłowo. Czasami przeciwwskazaniem jest także klaustrofobia (szczególnie w przypadku TK, w której pacjent kładzie się na stole i wjeżdża do tak zwanego „tunelu”).
Inne popularne pytania:
Przeczytaj również:
- Dobra jakość tomografii jest ważna dla planowania implantów